Biểu và Lý trong y học cổ truyền

Biểu và lý chỉ vị trí của bệnh. Trong đó:

Biểu: Nông, là bệnh ở phần ngoài của cơ thể

Lý: Sâu, là bệnh ở phần bên trong cơ thẻ.

1. Biểu chứng

Nói lên bệnh ở phần nông của cơ thẻ như da, cơ, gân khớp, đối với bệnh cảm mạo hoặc bệnh truyền nhiễm thì bệnh còn ở gai đoạn khởi phát.

Biểu hiện lâm sàng: Sốt nong, sợ gió, đau đầu, đau mình, hắt hơi, sổ mũi, rêu lưỡi mỏng, mạch phù

+ Biểu hàn: sợ gió, sợ lạnh nhiều, sốt nhẹ, rêu lưỡi trắng mỏng, mạch phù khẩn

+ Biểu nhiệt: Sốt nhiều, không sợ lạnh, rêu lưỡi mỏng vàng, mạch phù sác

+ Biểu hư: Ra nhiều mồ hôi, mạch phù hoãn

+ Biểu thực: Không mồ hôi, mạch phù khẩn.

2. Lý chứng

Bệnh ở phần sâu trong cơ thể: Nếu là bệnh truyền nhiễm thì ở giai đoạn toàn phát. Nếu bệnh ở tạng phủ thì thể hiện các triệu chứng tạng bị bệnh 

Biểu hiện lâm sàng: Sốt cao, lưỡi đỏ, rêu vàng, nôn, đau bụng, táo bón hoặc ỉa chảy. Lý chứng bao gồm:

+ Lý hàn: Người mát, chân tay lạnh, không khát nước, thích đắp chăn, đau bụng, thích chườm nóng, ỉa lỏng rêu trắng, mạch trầm trì

+ Lý nhiệt: Sốt cao, khát nước, bứt rứt, táo bón, tiểu vàng, lưỡi đỏ, rêu vàng, mạch trầm sác

+ Lý hư: Người mệt mỏi ăn ít, gióng nói nhỏ yếu, hồi hộp, mất ngủ, lưỡi thon hoặc bệu, mạch trầm vô lực

+ Lý thực: Bụng đầy, ấn đau, táo bón,. Sốt cao, mê sảng, hoặc phát cuồng rêu lưỡi vàng dày, mạch trầm có lực

3. Chứng bán biểu bán lý

Bệnh biểu hiện sốt và rét xen kẽ (hàn nhiệt vãng lai) miệng đắng, ngực sườn đầy tức, đau đầu chóng mặt, rêu lưỡi trắng lẫn vàng, mạch huyền (Hội chứng thiếu dương)