1. Nguồn gốc bài thuốc quế chi thang

Bài Quế chi thang của Trương Trọng Cảnh được in trong bộ sách Thương hàn luận. 

Bài thuốc được áp dụng qua nhiều thế hệ thầy thuốc đông y. Thời nhà Mãn Thanh, các danh y đã dùng làm bài cung đình pháp chế in trong cuốn Sân bổ danh y phương luận. Sau này được in trong cuốn sách 380 bài thuốc Đông y hiệu nghiệm.

Quế chi vị cay tính ôn tác dụng bên ngoài thì giải biểu phát tán phong hàn, bên trong ôn kinh thông dương, thông huyết mạch, mạnh về phát hãn phần dinh huyết, có tác dụng giải cơ, là quân dược. Bạch thược liễm mồ hôi, hòa dinh là thần; Sinh khương vị cay tán ra chiều ngang cùng phụ giúp Quế chi phát hãn tán hàn, điều hòa dinh vệ là tá dược; Đại táo giúp cho Quế Chi, bạch Thược điều hòa dinh vệ là tá; Cam Thảo điều hòa các vị thuốc là sứ.



2. Các vị thuốc trong bài quế chi thang

- Quế chi : 12g Phát tán phong hàn, giải cơ, ôn kinh thông dương (Quân)

- Bạch thược : 12g Bổ huyết, bổ âm, liễm âm, nhu can, chỉ thống, hòa dinh (Thần)

- Sinh khương : 04g Phát tán phong hàn, ôn vị, chỉ ẩu, chỉ ho, giải độc, điều vinh vệ (Tá)

- Đại táo : 4 quả Bổ khí, bổ tỳ vị, hòa hoãn, điều hòa dinh vệ (Sứ)

- Cam thảo : 06g Bổ trung khí, nhuận phế, hòa hoãn, giải độc, dẫn thuốc (Sứ)

3. Tác dụng bài thuốc quế chi thang

Giải cơ, phát tán phong hàn, điều hòa dinh vệ

4. Ứng dụng lâm sàng

- Cảm mạo do phong hàn thể biểu hư (biểu hư là vệ khí kém, ngoại tà dễ xâm nhập, vật chất tân dịch thoát ra) gây ra chứng: có ra mồ hôi, phát sốt, đau đầu, sợ gió, ngạt mũi, chảy nước mũi trong, không khát, rêu lưỡi trắng, mạch phù hoãn hoặc phù nhược.
- Phụ nữ có thai nôn nhiều do dinh vệ không điều hòa, liệt mặt, viêm mũi dị ứng.
- Chữa cảm mạo phong hàn có kèm theo suyễn, có ho dùng bài này gia thêm Hậu phác, Hạnh nhân -> bài Quế chi gia Hậu phác Hạnh nhân thang.
- Chữa chứng cảm mạo do lạnh có kèm vai gáy cứng đau, dùng bài này gia thêm Cát căn có tác dụng đưa tân dịch đi lên -> bài Quế chi gia Cắt căn thang.
- Chữa chứng đau các khớp do phong, hàn thấp (viêm khớp dạng thấp) dùng bài này gia thêm các thuốc trừ phong thấp như Khương hoạt, Phòng phong.
- Vị quản thống thể hư hàn, tỳ vị hư hàn+tỳ khí hư thì gia Di đường (ôn bổ tỳ dương), gia Hoàng kỳ -> bài Hoàng kỳ kiến trung thang.
- Biểu hư có mồ hôi nhiều thì gia Hoàng kỳ, có chứng dương hư gia thêm Phụ tử.

5. Cách dùng

Sắc uống 3 lần/ ngày, sau khi uống ăn cháo hành, đắp chăn cho ra mồ hôi. Nếu uống một lần mà ra mồ hôi thì thôi không uống nữa, không nhất thiết uống hết thang thuốc. Nếu chưa ra mồ hôi thì tiếp tục uống đến khi ra mồ hôi thì ngừng.